Britanya İmparatorluğu

Britanya İmparatorluğu (İngilizce: British Empire), Birleşik Krallık tarafından yönetilen dominyonlar, sömürgeler, protektoralar vemandalar ve diğer bağımlı bölgelerden oluşan imparatorluktu. 16. ve 17. yüzyıllarda Birleşik Krallık tarafından kurulan deniz aşırı sömürgeler ve ticaret merkezleri olarak başlamıştır. En güçlü döneminde dünya tarihinde en geniş topraklara sahip olmuş imparatorluktu, bir yüzyıl boyunca dünyanın en önde gelen küresel gücü idi. 1922'de 458 milyon kişi, yani dünya nüfusun dörtte biri, Britanya İmparatorluğu'nun egemenliği altındaydı^[1] ve toprakları 13.000.000 milkareyi (33.000.000 km²) kapsıyordu.^[2] Sonuç itibarıyla siyasî, dilsel ve kültürel kalıtı yaygın olarak devam etmektedir. Gücünün doruklarındayken, sıkça "Britanya İmparatorluğu'nda güneşin batmadığı" söylendi, çünkü dünya genelindeki genişliği nedeniyle her zaman en az bir tane toprağında gün ışığı vardı.

15. ve 16. yüzyıllardaki coğrafi keşifler boyunca İspanya ve Portekiz Avrupa'nın dünyayı keşfetme girişimlerinin öncüleriydiler ve bu süreçte büyük denizaşırı imparatorluklar kurdular. Bu imparatorluklarda bulunan büyük serveti kıskanan İngiltere, Fransa veHollanda, Amerika ve Asya'da kendi sömürgeleri ve ticaret ağlarını kurmaya başladılar. 17. ve 18. yüzyıllarda Hollanda ve Fransa ile sürdürdüğü birkaç savaşın sonucunda İngiltere (İskoçya ile yapılan 1707 Birleşme Yasası'ndan sonra Britanya), Kuzey Amerika ve Hindistan'daki üstün güç oldu. Bununla birlikte, 1783'te bağımsızlık savaşından sonra Kuzey Amerika'daki On Üç Koloni'nin kaybedilmesi Britanya için büyük bir hasardı ve en yoğun nüfuslu olan kolonisini kaybetmişti. Bu gerilemeye karşın Britanya'nın dikkati Afrika, Asya ve Büyük Okyanus'a yoğunlaştı. 1815'te Napolyon Fransası'nın yenilmesinden sonra Britanya'nın, bir yüzyıl boyunca herhangi bir dirençle karşılaşmadan süren bir öncülüğü vardı ve dünya genelinde topraklarını genişletmeye devam etti. Beyaz yerleşimci sömürgelere daha çok özerklik veriliyordu; bazı sömürgeler de dominyon olarak yeniden sınıflandırıldı.

19. yüzyılın sonuna doğru Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nin gelişmesi Britanya'nın iktisadî öncülüğünü aşındırdı. Britanya ve Almanya arasındaki ardı sıra gelen askerî ve ekonomik gerilimler, Birinci Dünya Savaşı'nın en büyük nedenlerindendi ve Britanya, imparatorluğuna çok yüksek bir seviyede bağımlı olarak bu savaşı geçti. Finansal bakımdan bu çatışmanın Britanya için çok gerilimli bir etkisi vardı ve savaştan hemen sonra imparatorluğun daha da genişlemesine karşın artık eşsiz bir sanayi ya da askeri bir güç değildi. İkinci Dünya Savaşı'ndan galip çıkmasına karşın, savaş boyunca Güneydoğu Asya'daki toprakların Japonyatarafından işgâl edilmesinden dolayı itibarının zarar görmesi nedeniyle Britanya İmparatorluğunun dağılması hızlandı. Savaşın bitmesinden iki sene sonra Britanya, en yoğun nüfuslu ve en değerli sömürgesi olan Hindistan'a bağımsızlığını vermek zorunda kaldı.

20. yüzyılın geri kalanında Avrupa güçleri tarafından yapılan daha büyük bir küresel dekolonizasyon hareketi bağlamında imparatorluğun topraklarının çoğu bağımsızlığını kazandı; bu süreç 1997'de Hong Kong'un Çin'e geri verilmesiyle sona erdi. Bağımsızlıktan sonra birçok eski Britanya sömürgesi İngiliz Milletler Topluluğu üyesi oldu. Günümüzde ise 14 bölge hâlâ Britanya'nın egemenliği altındadır; bunlar Britanya denizaşırı toprakları olarak adlandırılmaktadır.